Szczepionki: jak działają i dlaczego są tak ważne?
Odporność przeciwko chorobom zakaźnym powstaje w wyniku procesów naturalnych (np. zakażenie, przezłożyskowe przekazanie przeciwciał dla płodu) lub wyniku interwencji medycznej – tzw. odporność nabyta sztucznie (np. szczepienia, podanie gotowych przeciwciał). Wiele osób wciąż zadaje pytania o to, czy szczepienia są ważne.
Szczepienia należą do najważniejszych zdobyczy współczesnej medycyny, które ratują życie i chronią przed powikłaniami związanymi z niebezpiecznymi chorobami zakaźnymi.
Dlaczego są tak istotne? Szczepienia sprzyjają zdrowiu, pozwalają nam nabrać odporności na daną chorobę infekcyjną nie przechodząc jej wcale, a więc pozwalają zdrowym być nadal zdrowymi. Co więcej, zapobiegają rozwojowi antybiotykooporności. Im mniejsza ilość osób przechodzi chorobę zakaźną wywołaną danym zarazkiem, tym mniejsza konieczność używania antybiotyków, a więc i mniejsza szansa na wystąpienie mutacji danego drobnoustroju.
Jak działają szczepionki?
Czym są szczepionki? Są to osłabione drobnoustroje lub jego fragmenty, które potrafią zaindukować proces immunologiczny bez wywołania choroby. Działanie szczepionek polega na uruchomieniu reakcji podobnej do naturalnego kontaktu z antygenem, która prowadzi do aktywacji komórek odpornościowyc tzw. limfocytów oraz powstania swoistych przeciwciał. Pierwszy kontakt organizmu z antygenem indukuje pierwotną odpowiedź poszczepienną cechującą się powolnym okresem narastania stężenia przeciwciał i krótkim czasem ich utrzymywania się we krwi. Powtórny kontakt z drobnoustrojem, który znajduje się w bliskim otoczeniu (wtórna odpowiedź poszczepienna) powoduje szybką proliferację komórek wytwarzających przeciwciała klasy IgG.
Przeciwciała te długo utrzymują się w ustroju i mają właściwości ochronne. Co więcej przeciwciała te mają duże powinowactwo do antygenu drobnoustroju, więc jeżeli wrogowi uda się wtargnąć do organizmu, zostanie szybko i skutecznie odnaleziony i wyeliminowany. Dlatego właśnie jeśli zastanawiasz się, czy właściwie należy się szczepić (albo, co więcej, czy powinno się szczepić dzieci), otrzymałeś odpowiedź.
Dlaczego produkcja szczepionek trwa tak długo?
Wymagania stawiane wobec współczesnym szczepieniom są wysokie. Preparaty te powinny charakteryzować się maksymalnym bezpieczeństwem dla pacjenta i skutecznością, stymulować specyficzne mechanizmy odporności oraz wieloletnią pamięć immunologiczną, która zapewni nam długą ochronę nawet wówczas, gdy sami już zapomnimy że dane szczepienie miało miejsce. Preparaty oprócz tego powinny cechować się wysoką trwałością, prostym sposobem podania oraz niską ceną. Dlatego wprowadzenie nowej szczepionki na rynek trwa tyle lat. Jeżeli człowiek jest jedynym rezerwuarem drobnoustrojów (czyli środowiskiem, w którym mogą się namnażać), w wyniku powszechnych szczepień możliwa jest eliminacja choroby w skali globalnej.
Wielogatunkowy rezerwuar drobnoustroju chorobotwórczego uniemożliwia w praktyce jego całkowitą eliminację. W takiej sytuacji stosuje się szczepienia ochronne, aby wytworzyć indywidualną bądź populacyjną odporność, dzięki czemu spada zachorowalność i śmiertelność w danej populacji.
Czy należy się szczepić?
Tak. Należy, ponieważ tylko szczepienia gwarantują nam, że nie zachorujemy na daną chorobę lub przejdziemy ją łagodniej i zniwelujemy ryzyko niebezpiecznych powikłań. W Polsce odsetek zaszczepionych osób zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych sięga około 95% populacji, co umożliwia skuteczne zapobieganie szerzenia się zachorowań na choroby zakaźne. Co ważne, tak duży odsetek szczepionych chroni nie tylko osoby zaszczepione, ale również osoby, które szczepieniu się nie poddały! Więc na pytanie czy warto się szczepić, odpowiedź zawsze będzie brzmiała – bezdyskusyjnie warto.
